Gromady kuliste

Gromady kuliste są to zazwyczaj sferycznie symetryczne zgrupowania związanych grawitacyjnie gwiazd z wyraźną. Gromady kuliste zwykle liczą od stu tysięcy do miliona gwiazd, natomiast ich średnice (np. wyznaczane z prędkości radialnych gwiazd obserwowanych na brzegach gromady, rozmiarów kątowych i odległości) zawierają się w przedziale od 6 do 70 pc (parseków).

W naszej galaktyce znamy około 130 takich gromad. Najwięcej spotyka się ich ku środkowi galaktyki. Takie gromady kuliste spotyka się również w innych galaktykach, na przykład w potężnej galaktyce eliptycznej M87 jest ich ponad 1000. Gwiazdy wchodzące w skład gromad kulistych są przeważnie bardzo stare i obserwuje się w nich bardzo dużo żółtych lub czerwonych olbrzymów. Wiek większości gromad kulistych szacuje się od sześciu do dwunastu miliardów lat.

Ostatnio okazało się jednak, że gromady kuliste powstają także teraz, ponieważ odkryto taką gromadę W49 i ma ona jedynie kilkaset tysięcy lat. Zawiera około 100 gwiazd typu widmowego O czyli są to bardzo gorące gwiazdy o temperaturze w tym wypadku około 30 000K, masa 15 mas Słońca a jasność 10 000 jasności Słońca. Szczególnym rodzajem gromad kulistych są tzw. niebieskie gromady kuliste występujące Obłokach Magellana. Są to obiekty bardzo młode - takie same jak W49 w naszej Galaktyce tylko tam odkryto je wcześniej.

Najlepiej widoczną gromadą kulistą w Polsce jest obiekt M13-NGC 6205 w Herkulesie. Nie widać jej gołym okiem, ale można już ją zaobserwować za pomocą lornetki. Zawiera pól miliona gwiazd i ma średnicę 149 lat świetlnych i jest oddalona od nas o 20 500 lat świetlnych.

gromada kulista

M13-NGC 6205 w Herkulesie najlepiej widoczna gromada kulista w Polsce. Zawiera pół miliona gwiazd. Średnica gromady wynosi 149 lat świetlnych.


Najjaśniejsza gromada kulista to ω Centauri o jasności 3m7. Inne to np. M22 (w gwiazdozbiorze Strzelca), M3 (w Psach Gończych). Obecnie znanych jest około 150 gromad kulistych w naszej Galaktyce. W gromadach kulistych obserwuje się gwiazdy olbrzymy i nadolbrzymy jak również gwiazdy zmienne typu RR Lyrae, które pozwoliły m.in. na wyznaczenie odległości do gromad kulistych (2-120 kpc dla Galaktyki), ale to nie jest jedyna metoda wyznaczania odległości.

Gromady kuliste charakteryzuje jednorodne rozmieszczenie w Galaktyce (wykorzystując tą własność Shapley jako pierwszy oszacował odległość Słońca do centrum Galaktyki na 8 kpc), geometrycznie wchodzą w skład halo Galaktycznego. Są składową tak zwanej II populacji gwiazdowej (starej i ubogiej w ciężkie pierwiastki czyli są mało metaliczne).

Odsłony: 6605