Codziennie na Ziemię trafia od 100 do 1000 ton meteorytów głównie w postaci bardzo małych ziarenek o rozmiarach rzędu milimetra i mniejszych, a najczęściej pyłu. Gołym okiem możemy zaobserwować meteor, zwany potocznie spadającą gwiazdą. Obserwatorzy nieba czekają podekscytowani na deszcze meteorów, które tworzą wyjątkowy spektakl.
W mowie potocznej często popełniane są błędy w prawidłowym nazewnictwie. Niniejszy artykuł podpowie Czytelnikom prawidłową terminologię naukową oraz pomoże zidentyfikować okresy aktywności poszczególnych rojów meteorów. Zacznijmy więc od początku czyli od definicji.
Meteoroidy – to drobne okruchy skalne (mniejsze od planetoid), poruszające się po orbitach wokół naszej gwiazdy - Słońca. Wpadające w atmosferę Ziemi meteoroidy wywołują zjawiska meteorów. Te z meteoroidów, które dotrą do powierzchni Ziemi (tzn. nie ulegną odparowaniu w atmosferze), określamy nazwą meteorytów, są to właśnie potocznie nazywane "spadające gwiazdy". Mogą one stanowić potencjalne zagrożenie dla satelitów oraz stacji kosmicznej. Jeśli są dość duże, mogą uderzyć w Ziemię i spowodować zniszczenia na jej powierzchni. Poniżej tabela, która w znakomity sposób systematyzuje podział okruchów skalnych nazywanych meteoroidami.
Klasyfikacja meteoroidów:
Rodzaj obiektu | Średnica | Masa | Jasność | Częstotliwość występowania |
Mikrometeor | ~10-3mm | 10-12÷10-6g | niewidzialne | stały spadek na Ziemię |
Słaby meteor | ~ 1 mm | 10-3 | 5m ÷ 6m | kilka na godzinę |
Jasny meteor w roju | kilka mm | ~ 1 g | do - 2m | kilka-kilkadziesiąt na godzinę |
Bolid | kilka cm | kilka g | -4m ÷-10m | rzadkie, kilkadziesiąt na rok |
Meteoryt | > 10 cm | > 100 g | 10m÷-20m | bardzo rzadkie, raz na kilka lat |
Źródło: Desselberger Jan, Pielesz Anna, Rabiej Stanisław, Szymczyk Tomasz. Tablice matematyczne, fizyczne, chemiczne, astronomiczne, Wyd.: Park, ISBN: 13-7266-161-8, Bielsko-Biała 2003.
Deszcz meteorów to zjawisko jednoczesnego przelotu przez atmosferę ziemską roju wielu meteorów. Niniejsze zjawisko „deszczu” może spowodować, że na Ziemię w ciągu godziny może spaść ponad 100 meteorów. Rekordzistą w liczbie spadających meteorów na godzinę jest rój Leonidów. W nocy z 12 na 13 listopada 1833 roku obserwowano przeogromny deszcz meteorów z roju Leonidów, kiedy to według relacji naocznych świadków: „gwiazdy padały tak często jak śnieg podczas zamieci”. Podobny wzrost aktywności tego roju zaobserwowano w 1966 roku, kiedy udało się oszacować liczbę meteorów w ciągu godziny na jakieś 140 tysięcy. Poniżej tabela, która systematyzuje aktywność rojów meteorów obserwowanych w Polsce.
Główne roje meteorów obserwowane w Polsce:
Nazwa roju | Okres aktywności | Data maksimum | Liczba meteorów na h |
Prędkość km/h | Związany z kometą |
Kwadrantydy | 1-5.01 | 3.01 | 100 | 40 | Kozik-Peltier |
Lirydy | 16-25.04 | 22.04 | 90 | 50 | Thatcher |
Eta Akwarydy | 19.04-28.05 | 3.05 | 60 | 65 | Halley |
Delta Akwarydy | 8.07-19.08 | 29.07 | 30 | 40 | - |
Perseidy | 17.07-24.08 | 12.08 | 90 | 60 | Swift-Tuttle |
Drakonidy | 6-10.10 | 10.10 | okresowo >1000 | ? | Giacobini-Zinner |
Orionidy | 2.10-7.11 | 22.10 | 25 | 65 | Halley |
Taurydy | 13.09-25.11 | 3.11; 13.11 | 15 | 30 | Encke |
Leonidy | 14-21.11 | 18.11 | okresowo >10 000 | 70 | Tempel-Tuttle |
Geminidy | 7-17.12 | 14.12 | 65 | 35 | - |
Źródło: Desselberger Jan, Pielesz Anna, Rabiej Stanisław, Szymczyk Tomasz. Tablice matematyczne, fizyczne, chemiczne, astronomiczne, Wyd.: Park, ISBN: 13-7266-161-8, Bielsko-Biała 2003.
Mam nadzieję, że teraz nazewnictwo rodzajów meteoroidów nie ma już żadnych tajemnic przed Czytelnikami.
Opracowanie tekstu Agnieszka Zawada na podstawie:
Desselberger Jan, Pielesz Anna, Rabiej Stanisław, Szymczyk Tomasz. Tablice matematyczne, fizyczne, chemiczne, astronomiczne, Wyd.: Park, ISBN: 13-7266-161-8, Bielsko-Biała 2003.
Andrzej Karoń. Encyklopedia Układu Słonecznego, http://ksiezyce.republika.pl/table.html, 2002-2007