Astronomowie odkryli wielką gromadę galaktyk z niezwykle szybkim tempem formowania gwiazd. Do odkrycia użyto radioteleskopu zbudowanego na biegunie południowym, a dalsze obserwacje prowadzono innymi teleskopami pracującymi na Ziemi i w kosmosie. Wyniki opublikowano w najnowszym numerze czasopisma „Nature”.
Teleskop Bieguna Południowego (SPT – South Pole Telescope) to amerykański radioteleskop zbudowany na stacji badawczej Amundsena-Scotta na Antarktydzie na biegunie południowym. Ma on średnicę 10 metrów i ostatnio posłużył do odkrycia bardzo nietypowej gromady galaktyk.
Obserwowana gromada znajduje się 5,7 miliarda lat świetlnych od Ziemi i nosi oficjalne oznaczenie SPT-CLJ2344-4243. Określana jest także jako gromada w Feniksie (Phoenix Cluster), gdyż na niebie znajduje się w gwiazdozbiorze Feniksa.
Naukowcy wykryli obecność gromady dzięki efektowi Suniajewa-Zeldowicza. Gdy światło podróżujące do nas przez cały obserwowalny wszechświat (kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła) natrafia na swojej drodze na masywną gromadę galaktyk, niewielka jego część zostaje rozproszona do wyższych energii. Efekt Suniajewa-Zeldowicza przewidziano teoretycznie w 1972 roku.
Po odkryciu gromada była następnie obserwowana innymi teleskopami, w tym teleskopem Gemini oraz teleskopami Magellana, w zakresach ultrafioletowym, optycznym i podczerwonym. Wykorzystano także działające w kosmosie Obserwatorium Rentgenowskie Chandra. Łącznie obiekt obserwowało dziesięć teleskopów.
Podobnie jak inne gromady galaktyk, gromada w Feniksie zawiera wielkie ilości gorącego gazu. Jest go więcej niż materii w galaktykach tworzących gromadę. Emisja od gorącego gazu obserwowana jest w promieniowaniu rentgenowskim. Gromada w Feniksie jest najsilniejszym źródłem rentgenowskim wśród znanych gromad.
Gromada w Feniksie okazuje się być także jedną z najmasywniejszych znanych gromad galaktyk. Co więcej, ustanowiła rekord w tempie zachodzenia procesów gwiazdotwórczych. W centrum gromady gwiazdy powstają 20 razy szybciej niż w gromadzie w Perseuszu. To najlepszy wynik dla centrów gromad galaktyk i jeden z najwyższych zaobserwowanych we wszechświecie.
W ramach projektu SPT dokonano przeglądu efektu Suniajewa-Zeldowicza na 2500 stopniach kwadratowych nieba. Znaleziono około 500 gromad galaktyk, w których on zachodzi.
Praca na temat odkrycia gromady galaktyk w Feniksie została opublikowana w czasopiśmie naukowym „Nature”. Kierownikiem zespołu złożonego z kilkudziesięciu naukowców, którzy badali gromadę, jest Michael McDonald z Massachusetts Institute of Technology’s Kavli Institute for Astrophysics and Space Research.
Źródło: PAP