Listopad obfituje aż w trzy ciekawe roje meteorów, których aktywność przypada właśnie w tym miesiącu. Będą także dobre warunki do obserwacji Merkurego i Wenus, Mars również jest coraz jaśniejszy. Czas mija nieubłaganie. Niedawno było lato i Słońce a tu już listopad.

Równie szybko zmieniło się nocne niebo, na którym oglądamy już gwiazdozbiory jesienne i zimowe. Po zmianie czasu w październiku, przy sporządzaniu obserwacji musimy pamiętać o tym, że przeszliśmy z czasu wschodnioeuropejskiego na środkowoeuropejski (czyli z CWE na CSE), a tym samym, różnica czasu naszego i czasu uniwersalnego U. T., z dwóch godzin zmniejszyła się do jednej godziny.

Słońce
Dni skracają się coraz bardziej, co widac po wschodach i zachodach. W Warszawie w dniu Wszystkich Świętych Słońce wzeszło o godzinie 6:31, a zajdzie o 16:08. Dnia 30 listopada wschód naszej dziennej gwiazdy będziemy mogli zaobserwować o 5:20, a zachód o 15:28.

Księżyc
Kolejność faz Księżyca jest w listopadzie następująca:

ostatnia kwadra - 1 XI o godz. 22:18,
nów - 10 XI o godz. 00:03,
pierwsza kwadra - 17 XI o godz. 23:32
pełnia - 24 XI o godz. 15:30.

Najbliżej naszej planety Srebrny Glob znajdzie się 24 listopada o 01:15 (perygeum), a najdalej (apogeum) 9 listopada o 13:32.

Merkury
Widoczny jest przez cały listopad nad ranem, nisko nad południowo-wschodnim horyzontem. Około godziny przed wschodem Słońca widać go jako obiekt o jasności najjaśniejszych gwiazd na niebie. Najlepsze warunki do obserwacji wystąpią w pierwszych dwóch dekadach miesiąca.
Przez teleskop zobaczymy tarczę planety o średnicy 7'' w fazie zbliżonej do kwadry. Już teleskop o średnicy obiektywu 10 cm, przy powiększeniu 100×, umożliwi dostrzeżenie szczegółów powierzchniowych planety, w czym może pomóc użycie żółtego filtru.

Wenus
Znajduje się dwadzieścia stopni powyżej i nieco na południe od Merkurego. W listopadzie panują doskonałe warunki do jej obserwacji i planetę możemy podziwiać w pełnej krasie. Nad ranem „Gwiazda Poranna” świeci z jasnością -4,3m.
Przez teleskop dostrzeżemy tarczę planety o średnicy 22'', również w fazie zbliżonej do kwadry. W ciągu miesiąca średnica planety powoli maleje, przy rosnącej równocześnie fazie.

Mars
Zbliża się do opozycji i z dnia na dzień jest coraz jaśniejszy. W drugiej połowie nocy można go obserwować wysoko na niebie w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Pod koniec miesiąca jasność planety wyniesie -1,2m.
W tym samym czasie średnica tarczy Marsa osiąga 15'', co umożliwia dostrzeżenie szczegółów powierzchniowych już przez niewielkie teleskopy amatorskie, co ułatwi także jego wysokie położenie na niebie w czasie górowania.

Jowisz
Może być widoczny jeszcze na początku miesiąca wieczorem bardzo nisko nad zachodnim horyzontem. Jednak jego wysokość nad horyzontem w ciągu miesiąca szybko maleje co oznacza, że definitywnie kończy się sezon na jego podziwianie.

Saturn
Widoczny jest w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Lwa. Świeci on z jasnością 0,7m. Duża wysokość planety nad horyzontem ułatwia teleskopowe obserwacje struktur w jej atmosferze oraz układu pierścieni, w szczególności „Przerwy Cassiniego” (do jej zobaczenia wystarczający jest teleskop o średnicy 10 cm przy powiększeniu 100×).

Uran
Świeci w gwiazdozbiorze Wodnika i na jego obserwacje najlepiej wybrać się w pierwszej połowie nocy. Uran jest na granicy widoczności gołym okiem i można go obserwować jako „gwiazdę” o jasności 5,8m.

Neptun
Znajduje się obecnie w gwiazdozbiorze Koziorożca. Można go obserwować wieczorem, na wysokości 20° nad południowym horyzontem, jako „gwiazdę” o jasności 7,9m. Musimy jednak dysponować lornetką lub teleskopem.

Pluton (planeta karłowata - 134340)
Znajduje się na niebie zbyt blisko Słońca, by można było go obserwować.

W listopadzie, dysponując nawet małą lornetką, możemy pokusić się o odnalezienie dwóch jasnych planetoid: Ceres widocznej w gwiazdozbiorze Wieloryba i Flory świecącej w Byku.

Meteory

Od 25 września do 25 listopada promieniują meteory z kompleksu Taurydów, związanego z kometą krótkookresową 2P/Encke: Południowe Taurydy (STA) i Północne Taurydy (NTA). Radianty meteorów leżą w gwiazdozbiorze Byka. Maksimum aktywności STA przypada 5 listopada, natomiast NTA 12 listopada. W obu maksimach możemy oczekiwać około pięciu meteorów na godzinę. Warto jeszcze nadmienić, że Taurydy to wolne i często bardzo jasne meteory, które na przykład dwa lata temu dawały nawet kilka bardzo jasnych bolidów na noc. W bieżącym roku obserwacjom nie będzie przeszkadzał znajdujący się w pobliżu nowiu Księżyc.

Od 10 do 23 listopada promieniują meteory z roju Leonidów (LEO), związanego z kometą 55P/Tempel-Tuttle. Jest to najbardziej znany i aktywny listopadowy rój. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Lwa. Główne maksimum aktywności przypada w tym roku 18 listopada o 2:50 UT. Od kilku lat aktywność roju była podwyższona (aż do wystąpienia "deszczów") w związku z powrotem macierzystej komety w 1998 r. Moment spodziewanej maksymalnej aktywności jest korzystny dla obserwatorów w Polsce, bo wypada w okolicach godziny 3:50 w nocy z 17 na 18 listopada. Niewykluczone są niespodzianki w postaci dodatkowych pików o innych porach. Warunki do obserwacji są dobre, bo w obserwacjach nie będzie przeszkadzał Księżyc będący w pierwszej kwadrze i w drugiej połowie nocy już niewidoczny.

Od 15 do 25 listopada promieniują meteory z roju alfa-Monocerotydów (AMO). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Jednorożca. Maksimum aktywności przypada 22 listopada o 3:10 UT. Jest to rój o małej aktywności, w którym typowo obserwuje się 2-3 meteory na godzinę. Jednak często sprawia niespodzianki. Rój ten lubi popisywać się wybuchami aktywności. W 1995 r. przez pięć minut ZHR (zenitalna liczba godzinna) wynosiła dla niego aż około 420, a cały rozbłysk trwał 30 minut. Obserwacjom tego bardzo ciekawego roju będzie niestety przeszkadzał zbliżający się do pełni Księżyc.

Ważniejsze złączenia planet i Księżyca:

4 listopada o godz. 00 - złączenie Saturna z Księżycem w odl. 2°

5 listopada 17.00 - złączenie Wenus z Księżycem w odl. 4°

8 listopada o godz. 2.00 - złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 7°

12 listopada o godz. 23.00 - złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 5°

17 listopada o godz. 11.00 - złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 2°

19 listopada o godz. 09.00 - złączenie Urana z Księżycem w odl. 1°

22 listopada o godz. 16.50 - Słońce wstępuje w znak Strzelca, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 240°

27 listopada o godz. 07.00 - złączenie Marsa z Księżycem w odl. 1°

Momenty wszystkich zjawisk podane są w czasie uniwersalnym UT (Greenwich). Aby otrzymać datę w obowiązującym w listopadzie w Polsce „czasie zimowym”, należy dodać 1 godzinę. Momenty złączeń planet z Księżycem podane są dla współrzędnych Warszawy. Dla każdego złączenia podano momenty największego zbliżenia obiektów na niebie. Podane są wszystkie złączenia, nie tylko widoczne w Polsce.