Ciśnienie atmosferyczne to stosunek siły z jaką słup powietrza naciska na powierzchnię. W rezultacie w górach ciśnienie jest niższe, gdyż słup ten jest mniejszy, a na nizinach ciśnienie jest wyższe, gdyż słup jest wyższy. W ujęciu molekularnym ciśnienie jest wynikiem chaotycznego ruchu cząstek atmosfery. W ujęciu mechaniki płynów równoważy siłę grawitacji ciała niebieskiego.
Niskie ciśnienie powstaje, gdy ciepłe, lekkie powietrze nad obszarami silnie nagrzanymi unosi się do góry, przez co zmniejsza jego nacisk na podłoże.
Wysokie ciśnienie powstaje nad obszarami o niskich temperaturach, powietrze jest zimne i ciężkie, zatem nie może unosić się ku górze, przez co siła jego nacisku na podłoże się zwiększa. Izobary to linie na mapie, za pomocą których przedstawia się wartości takiego samego ciśnienia.
Izobary na mapie Europy
Rozkład stałych ośrodków barycznych przy powierzchni planety np. Ziemi powoduje krążenie powietrza w różnych szerokościach geograficznych, co nazywamy globalną cyrkulacją atmosfery. Na Ziemi wyróżniamy następujące strefy cyrkulacji powietrza atmosferycznego:
- międzyzwrotnikową – w której silnie nagrzane powietrze w rejonie równika unosi się do góry, co powoduje powstanie strefy obniżonego ciśnienia przy powierzchni Ziemi.
- dwie strefy umiarkowanych szerokości geograficznych – w których na szerokości ok. 60° następuje zderzenie zimnego powietrza napływającego z wyżów okołobiegunowych, z ciepłym strumieniem powietrza ze zwrotnikowych ośrodków wysokiego ciśnienia.
- dwie strefy okołobiegunowe.
Cyrkulacja atmosfery na Ziemi
Cyrkulacja atmosfery (wiatrów) na Jowiszu
Opracowanie tekstu: Agnieszka Zawada