Mars

Mars jest czwartą według oddalenia od Słońca planetą. Starożytni Rzymianie nazwali ją imieniem swego boga wojny. Na niebie wyróżnia się wyraźnie rdzawym zabarwieniem i dlatego często nazywa się go Czerwoną Planetą. Przy najjaśniejszym rozbłysku jest czwartym, co do jasności, ciałem niebieskim na naszym niebie.

DANE LICZBOWE:

Średnia odległość od słońca 227 936 637 km
Średnica na równiku 6.787 km
Okres obiegu wokół słońca 686,98 dni
Okres obrotu 24,62 h
Prędkość orbitalna

min. 21.972 km/s max. 26.499 km/s

Temperatura powierzchni +27°C do -126°C
Masa (masa Ziemi = 1) 0,107
Średnia gęstość (gęstość wody = 1) 3,34
Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1) 3,92
Liczba księżyców 2

 

Mars wiruje wokół własnej osi bardzo podobnie do Ziemi: okres obrotu wynosi 24,6 godziny (doba marsjańska jest tylko o 37 minut dłuższa od ziemskiej), a prostopadła do osi obrotu płaszczyzna równika jest nachylona do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 24o (w wyniku tego na Marsie mamy pory roku analogiczne do ziemskich, chociaż dwukrotnie dłuższe). Mars jest znacznie mniejszy od Ziemi; jego promień równikowy ma długość 3397 km, czyli jest tylko trochę większy od połowy promienia Ziemi. Masa Marsa, stanowiąca zaledwie 0,1 masy Ziemi, jest ponad 3 miliony razy mniejsza od masy Słońca. Średnia gęstość materii Czerwonej Planety jest wyraźnie mniejsza niż gęstość pozostałych planet grupy ziemskiej - wynosi 3,93 g/cm3.

PORÓWNANIE:

Najbardziej prawdopodobny model struktury wnętrza globu marsjańskiego wskazuje na istnienie jądra żelazo-niklowego o promieniu około 1700 km, otoczonego grubym skalistym płaszczem. Przykrywa go stosunkowo cienka, grubości około 30 km, skorupa, na której spoczywa warstwa regolitu i pyłu bogatego w tlenki żelaza (powodują one czerwonawe zabarwienie Marsa). Temperatura powierzchni planety zmienia się od około 170 do około 300 kelwinów. Ilość energii słonecznej padającej w jednostce czasu na jednostkę powierzchni Marsa stanowi zaledwie 40% ilości energii docierającej do powierzchni Ziemi.

BUDOWA:

Atmosfera Marsa jest obecnie znacznie cieńsza i rzadsza niż atmosfera Ziemi. Składa się głównie z dwutlenku węgla (95%) oraz azotu (2,7%), argonu (1,6%), tlenu (0,15%) oraz śladowych ilości tlenku węgla, pary wodnej, neonu, kryptonu i ksenonu. Ten skład sprawia że Mars jest zimny. Temperatura w dzień, równiku przekracza czasem 20°C, lecz szybko spada i już podczas zachodu Słońca wynosi około -70°C, a w nocy spada jeszcze bardziej. Najniższa temperatura występuje oczywiście na biegunach, gdzie podczas nocy polarnej spada do -130°C.
Na wysokości około 15 km nad powierzchnią mogą tworzyć się chmury złożone z kryształków suchego lodu, a także lodu wodnego. Bliżej powierzchni powstają żółte obłoki pyłowe, unoszone do wysokości kilku kilometrów podczas częstych burz piaskowych. Stosunkowo duże różnice temperatury powierzchni Marsa powodują powstawanie wiatrów, których prędkość dochodzić nawet do 300 km/h, oraz są przyczyną dużych fluktuacji ciśnienia i gęstości atmosfery, sięgających 30%. Ciśnienie atmosferyczne przy powierzchni Marsa jest około 100 razy mniejsze niż na Ziemi i wynosi średnio 7 hPa.
Wokół Marsa krążą dwa księżyce, które odkrył Asaph Hall (1829-1907) w 1877 r. Nazwano je Fobos (Groza) i Dejmos (Strach), czyli imionami synów mitycznego boga wojny, Aresa (helleńskiego odpowiednika Marsa). Krążą one wokół planety po niemal kołowych orbitach, położonych w płaszczyźnie marsjańskiego równika; zawsze zwrócone są do Marsa tą samą stroną (podobnie jak Księżyc do Ziemi). Położenie w niewielkiej odległości od powierzchni planety sprawia, że Fobos okrąża Marsa trzy razy na dobę, a okres obiegu Dejmosa wynosi niewiele ponad 30 godzin. Zważywszy na kształt obu satelitów (oba księżyce są nieregularnymi skalnymi bryłami o rozmiarach 27x21x19 km – Fobos i 15x12x11 km – Dejmos), przypuszcza się, ze są one przechwyconymi planetoidami.

 

OBSERWACJE:

Tarczę planety wraz z charakterystycznym czerwonym zabarwieniem będziemy mogli już dostrzec przy użyciu teleskopu o średnicy 50–60 mm i powiększeniu 70–100×. Jeśli jednak będziemy dysponować teleskopem o średnicy 100–150 mm i powiększeniu 150–250×, będziemy mogli dostrzec czapy polarne znajdujące się na biegunach Marsa. Podczas długotrwałych i systematycznych obserwacji czap polarnych można zaobserwować sezonowe zmiany ich rozmiarów. Dysponując jeszcze większym teleskopem (200–300 mm), możemy pokusić się o obserwacje pewnych tworów na powierzchni Marsa. Należy podkreślić, że obserwacja „detali” na powierzchni Marsa jest możliwa tylko podczas bardzo dobrych warunków atmosferycznych (seeing: 1,5′′-2′′).
Podczas wizualnych obserwacji Marsa często używa się barwnych filtrów. Takim klasycznym „marsjańskim” filtrem jest filtr pomarańczowy, którego działanie powoduje wzrost kontrastu obrazu. Również filtr czerwony może spełniać taką funkcję.

Obserwacje fotograficzne Marsa mogą być wykonywane przy zastosowaniu teleskopu o średnicy co najmniej 15–20 cm i efektywnej ogniskowej 8000–12000 mm. Aby uzyskać na kliszy średnicę tarczy równą 1 mm, przy założeniu średnicy kątowej równej 10′′, powinniśmy użyć efektywnej ogniskowej o wartości niespełna 21 metrów! Tak duże ogniskowe osiągniemy poprzez zastosowanie projekcji okularowej. Stosowanie tak długich ogniskowych wymaga użycia długich czasów ekspozycji (kilka–kilkanaście sekund), co oznacza, że teleskop powinien być wyposażony w precyzyjny mechanizm zegarowy lub mikroruchy.
Bardzo efektywnym „narzędziem” do prowadzenia obserwacji Marsa jest kamera video, która podłączona do 10–15 cm teleskopu (powiększenie około 100×) umożliwia zarejestrowanie nie tylko tarczy planety, ale także charakterystycznej kolorystyki oraz czap polarnych. Ogniskową kamery ustawiamy w położeniu maksymalnym, a skalę ostrości ustawiamy na nieskończoność (tryb ręczny). Ostrość układu (teleskop–kamera) regulujemy za pomocą wyciągu okularowego. Należy pamiętać, że zarówno obserwacje fotograficzne, jak i video dadzą zadowalające rezultaty tylko podczas bardzo dobrych warunków atmosferycznych.

 

 

 

Odsłony: 6669