Po kilku “chudych latach” wszyscy mamy ogromne nadzieje, że zapowiadane komety C/2011 L4 (PANSTARRS) i C/2012 S1 (ISON) będą jasnymi i bardzo ciekawymi zjawiskami. Poza nimi czeka nas jeszcze kilka innych ciekawych komet. Przegląd opracowany przez Piotra Guzika podajemy poniżej.
273P/Pons-Gambart - kiedy na wieczornym niebie powoli gasnąć będzie kometa C/2012 K5 (LINEAR), na porannym niebie pojawi się inna, słaba ale bardzo ciekawa kometa. Odkryto ją jeszcze w 1827 roku, kiedy była dość jasna, w maksimum osiągnęła około 5 mag. Wówczas wydawało się, że jest ona kometą nieokresową i zapomniano o niej na blisko 100 lat. Kometa powróciła w listopadzie 2012 roku. Odkryto ją na zdjęciach SWAN z satelity SOHO. Wkrótce pojawiły się wizualne pbserwacje, których jednak nie było zbyt dużo, gdyż kometa znajdowała się na niebie blisko Słońca. Przez peryhelium w odległości 0.81 AU od Słońca przeszła 19 grudnia 2012, jednak znajdowała się w tym w bardzo małej elongacji. Kilkanaście dni wcześniej jej jasność oceniano na około 9 mag.
Przez drugą połowę lutego i przez cały marzec będzie świecić w Herkulesie. Pod koniec marca prawdopodobnie przestanie już być widoczna nawet w dużych teleskopach. W tym czasie jednak naszą uwagę od jakiegoś czasu będzie już zaprzątać znacznie jaśniejsza, widoczna nawet gołym okiem kometa.
C/2011 L4 (PANSTARRS) - odkryta jeszcze w czerwcu 2011 roku kometa, przez peryhelium (w odległości tylko 0.30 AU od Słońca) przejdzie 10 marca 2013. Jej jasność pod koniec 2012 roku oceniano na około 8 mag, przy czym ze względu na to że znajduje się w niewielkiej odległości kątowej od Słońca, obserwacji jest na razie niewiele. W lutym kometa będzie widoczna jedynie z południowej półkuli Ziemi, świecąc w niewielkiej elongacji na porannym niebie. W lutym komecie PANSTARRS będzie towarzyszyć inna jasna kometa – C/2012 F6 (Lemmon), która w tym czasie może mieć jasność bliską 5 mag. Niestety, również ta kometa będzie w tym czasie widoczna jedynie z południowej półkuli Ziemi. W połowie lutego kometa C/2011 L4 (PANSTARRS) powinna być już jaśniejsza od 4 mag, a do końca miesiąca pojaśnieje ona prawdopodobnie jeszcze o 2 mag.
Z naszych szerokości geograficznych kometę będzie można po raz pierwszy dostrzec dopiero około 10 marca. Będzie ona wtedy znajdować się około peryhelium, a jej jasność najprawdopodobniej będzie wynosić około 0 – 1 mag. W dniu 10 marca kometa będzie świecić tylko 15 stopni od Słońca i około 40 minut po zachodzie Słońca będzie świecić tylko 2 stopnie nad horyzontem – pomimo dużej jasności będzie więc obiektem bardzo trudnym do dostrzeżenia (raczej nie będzie jej jeszcze można zobaczyć gołym okiem) i widocznym jedynie pod warunkiem, że niebo będzie idealnie przejrzyste. W tym czasie kometa będzie znajdować w gwiazdozbiorze Ryb.
Warunki do obserwacji będą z dnia na dzień szybko się poprawiać i już 13 marca, godzinę po zachodzie Słońca kometa będzie świecić 4 stopnie nad horyzontem, przy Słońcu 10 stopni pod horyzontem. W dobrych warunkach powinna być wtedy dość dobrze widoczna gołym okiem, zwłaszcza że ze względu na dużą jasność absolutną (obecnie jest ona szacowana na około 4.0 – 4.5 mag) oraz małą odległość od peryhelium, można się spodziewać, że rozwinie w tym czasie dość długi, szeroki, zakrzywiony pyłowy warkocz. Według ostrożnych szacunków, długość tego warkocza może w tym czasie wynosić około 10 – 15 stopni. W tym dniu, w odległości około 7 stopni od głowy komety będzie świecić 2-dniowy Księżyc, co może być nie lada gratką dla astrofotografów. Elongacja komety będzie powoli rosnąć i 22 marca, kiedy przejdzie ona do Andromedy, będzie się znajdować już 22 stopnie od Słońca. Kometa będzie więc z dnia na dzień świecić na coraz ciemniejszym niebie. Niestety, z dnia na dzień faza Księżyca będzie stawać się coraz większa, przez co kometa będzie tracić nieco na atrakcyjności. Mniej więcej od 25 marca kometę będzie można obserwować także na porannym niebie.
Od 30 marca na porannym niebie będzie ona świecić nawet wyżej niż na wieczornym. Do tego czasu jej jasność spadnie już prawdopodobnie do około 3 mag. Prawdopodobnie będzie ona wtedy jeszcze posiadać dość długi warkocz, który w ostatnich dniach marca i pierwszych dniach kwietnia będzie świecić tuż obok, a może i na tle Wielkiej Galaktyki w Andromedzie. W tym czasie na wieczornym niebie nie będzie już świecić Księżyc i kometa obserwowana z ciemnych miejsc może wyglądać bardzo atrakcyjnie. Po 5 kwietnia Księżyc zniknie już też z nieba porannego, gdzie o świcie kometa będzie juz świecić około 15 stopni nad północno-wschodnim horyzontem. Kometa będzie wędrować na północ i kilka dni później odnajdziemy ją już w Kasjopei, gdzie w połowie kwietnia osłabnie już do około 5 mag. Pod koniec kwietnia przejdzie do Cefeusza i prawdopodobnie będzie już słabsza od 6 mag. Po koniec maja przejdzie kilka stopni od bieguna północnego i przez cały czerwiec będzie świecić w Małej Niedźwiedzicy. Pod koniec czerwca powinna już osłabnąć do około 9 mag i przestanie być obserwowana w niedużych lornetkach.
W niewielkich teleskopach kometę będzie można śledzić jeszcze kilka miesięcy dłużej. W lipcu odnajdziemy ją w Smoku jako obiekt o jasności około 10 mag, w sierpniu i wrześniu będzie świecić w Wolarzu i gdzie jej jasność będzie powoli spadać do około 12 mag. Cały październik i pierwszą połowę listopada spędzi w Koronie Północnej i tam prawdopodobnie osłabnie do 13-14 mag i przestanie być obserwowana wizualnie. W tym czasie będziemy już obserwować lornetkami komety 2P/Encke oraz C/2012 S1 (ISON).
Kometa McNaught w 2007 roku.
C/2012 F6 (Lemmon) - kiedy w marcu 2012 odkryto tę kometę, miała zaledwie około 20 mag. Prognozowano wówczas, że rok później, będąc w peryhelium, kometa osiągnie maksymalną jasność równą około 9 mag. Niecałe 3 miesiące po odkryciu, kometa znalazła się na niebie zbyt blisko Słońca i przestała być obserwowana. W listopadzie 2012 pojawiły się nowe obserwacje tego obiektu – okazało się, że w czasie gdy kometa była na niebie blisko Słońca, jaśniała szybciej od pierwotnych przewidywań i początkiem listopada miała już jasność około 12 mag, choć spodziewano się, że nie będzie w tym czasie jaśniejsza od 15 mag. Pod koniec grudnia 2012 była już nieznacznie jaśniejsza od 9 mag.
Rok 2013 kometa Lemmon rozpoczęła w północnej części Centaura, przez co niestety nie widać jej z naszych szerokości geograficznych. Przez następne tygodnie będzie wędrować coraz dalej na południe, aż 5 lutego przejdzie zaledwie 3 stopnie od południowego bieguna niebieskiego.
Będzie to również czas, w którym kometa znajdzie się najbliżej Ziemi (w odległości około 0.99 AU). W lutym i początkiem marca, mieszkańcy południowej półkuli Ziemi będą mogli ją obserwować w tym samym czasie, co kometę C/2011 L4 (PANSTARRS). Obie komety mogą być w tym czasie dostrzegalne gołym okiem. Przez peryhelium (w odległości 0.73 AU od Słońca) przejdzie ona 24 marca 2013. W tym czasie powinna mieć już jasność około 5 mag. Stosunkowo duża jasność absolutna komety w połączeniu z niezbyt dużą odległością peryhelium dają nadzieję na to, że wykształci ona wyraźnie widoczny warkocz.
Polowanie na tę kometę w naszych szerokościach geograficznych będzie można zacząć dopiero początkiem maja. Będzie ona wtedy świecić na porannym niebie nisko nad wschodnim horyzontem w Rybach. Jej jasność do tego czasu spadnie już prawdopodobnie do około 7 mag. Z dnia na dzień warunki do jej obserwacji będą się poprawiać, jednak jednocześnie jej jasność będzie systematycznie spadać. W trzeciej dekadzie maja kometę znajdziemy już w południowej części Andromedy. Będzie ona wtedy prawdopodobnie miała jeszcze jasność rzędu 8 mag i w dobrych warunkach powinna być dostrzegalna w niedużych lornetkach. Do połowy czerwca osłabnie już do około 9 mag, a początkiem lipca, kiedy będzie świecić już w Kasjopei, będzie już widoczna tylko w teleskopach jako obiekt o jasności około 10 mag. Drugą połowę lipca i pierwszą połowę sierpnia spędzi w Cefeuszu, po czym przejdzie do Smoka. We wrześniu lub październiku jej jasność spadnie poniżej 14 mag i przestanie ona być obserwowalna wizualnie. Kometa C/2012 F6 (Lemmon) jest kometą długookresową. Do Słońca wraca co mniej więcej 11 000 lat.
2P/Encke - jest kometą okresową o najkrótszym okresie obiegu wokół Słońca równym 3.30 roku. W peryhelium zbliża się do Słońca na zaledwie 0.34 AU. Przeciętnie co trzeci powrót tej komety do Słońca jest korzystny pod względem geometrycznym. Podczas takiego powrotu przez krótki czas kometa jest dość dobrze widoczna w niewielkich lornetkach. Obecny powrót jest właśnie jednym z takich korzystnych powrotów.
Pierwsze wizualne obserwacje komety pojawią się prawdopodobnie około połowy września, zanim poranne niebo zacznie rozjaśniać Księżyc. Kometa będzie świecić wtedy nad ranem wysoko w Woźnicy, blisko granicy z Perseuszem. Jej jasność powinna już wynosić około 13 mag, jednak prawdopodobnie będzie jeszcze bardzo rozmytym i trudnym do dostrzeżenia obiektem. W kolejnych dniach Księżyc będzie znacząco utrudniał dostrzeżenie komety. Kolejny raz na ciemnym niebie będzie ją można obserwować na przełomie września i października. Do tego czasu dotrze ona do granicy Woźnicy i Rysia, a jej jasność powinna już wynosić około 10 mag. Do połowy października kometa będzie porankami świecić na bezksiężycowym niebie, a pod koniec tego okresu powinna być już dostrzegalna w niewielkich lornetkach jako obiekt o jasności 8.0 – 8.5 mag świecący w Małym Lwie. Sądząc po obserwacjach z poprzednich powrotów, można się spodziewać, że będzie ona w tym czasie średnio skondensowanym, okrągłym obiektem o średnicy rzędu 5'-10'. W tym czasie kometa będzie znajdować się najbliżej Ziemi, w odległości około 0.48 AU.
W kolejnych dniach kometa nadal będzie jaśnieć, jednak jej obserwacje utrudniał będzie Księżyc. W trzeciej dekadzie października kometa będzie świecić w gwiazdozbiorze Lwa, kilkanaście stopni od zbliżającej się do peryhelium komety C/2012 S1 (ISON). Ta druga może już w tym czasie być widoczna w lornetkach. Księżyc opuści poranne niebo dopiero początkiem listopada. Do tego czasu kometa 2P/Encke powinna już pojaśnieć do 7.0 – 7.5 mag i być widoczna w niewielkich lornetkach bez większych problemów. Odnajdziemy ją wówczas w północnej części Panny.
Z dnia na dzień kometa będzie świecić o świcie coraz niżej, a jej jasność powinna pozostać na poziomie 7.0 – 7.5 mag. Jednocześnie jej rozmiary kątowe będą maleć ze względu na oddalanie się od Ziemi oraz zmniejszanie się fizycznego rozmiaru głowy w niewielkiej odległości od Słońca. I tak pierwszego listopada o świcie kometa będzie jeszcze świecić 17 stopni nad horyzontem, 5 listopada będzie to już 12 stopni, a 10 listopada tylko 7 stopni. Na przejrzystym niebie będzie ją można śledzić jeszcze przez nieco ponad tydzień.
Trzy dni przed peryhelium – 18 listopada, kometa przejdzie zaledwie 1.5 stopnia od Merkurego. Będzie wtedy znajdować się w elongacji zaledwie 20 stopni i przy Słońcu 12 stopni pod horyzontem kometa będzie świecić zaledwie 5 stopni nad horyzontem. Powinna być wtedy bardzo małym, mocno skondensowanym obiektem o jasności około 7 mag. Tego samego poranka, 12 stopni w prawo w górę od Merkurego i komety Encke, tuż obok Spiki będzie świecić kometa C/2012 S1 (ISON), która powinna już całkiem jasnym, być może nawet słabo widocznym gołym okiem obiektem.
Przez peryhelium kometa 2P/Encke przejdzie 21 listopada, a 4 dni później wspomniana wyżej kometa ISON przejdzie nieco ponad 1 stopień od niej. Niestety, oba obiekty będą się wtedy znajdować zaledwie 14 stopni od Słońca, przez co komety Encke nie da się już dostrzec. Po peryhelium kometa 2P/Encke będzie przez długi czas znajdować się tuż obok Słońca i aby zobaczyć ją kolejny raz, będzie trzeba poczekać na jej powrót w 2017 roku.
C/2012 S1 (ISON) - jest to druga kometa, która powinna w 2013 roku być bardzo dobrze widoczna gołym okiem. Jeśli jej aktywność nie będzie w kolejnych miesiącach nietypowo niska, to w grudniu 2013 może ona stać się najbardziej atrakcyjną kometą od wielu lat. Została ona odkryta pod koniec września 2012 roku jako obiekt o jasności około 17.5 mag. Wkrótce po odkryciu okazało się, że w peryhelium przejdzie zaledwie 0.012 AU od Słońca. Jej jasność absolutna wydaje się być stosunkowo duża (6 – 7 mag), co daje nadzieję na to, że przetrwa ona przejście przez peryhelium i rozwinie jasny, długi warkocz.
Od odkrycia jej jasność systematycznie rośnie i na przełomie grudnia i stycznia wynosiła już około 16 mag. Kometa początkiem roku świeci w Bliźniętach i znajduje się jeszcze ponad 5 AU od Słońca i ponad 4 AU od Ziemi. Przez najbliższe miesiące będzie przesuwać się powoli na zachód, a jej jasność powinna powoli rosnąć. Po koniec marca kometa na krótki czas przejdzie do Woźnicy, po czym zacznie poruszać się na wschód i pod koniec kwietnia wróci do Bliźniąt. Do tego czasu jej jasność powinna wzrosnąć do około 15 mag. Elongacja komety będzie maleć i pod koniec maja znajdzie się ona zbyt blisko Słońca, aby możliwe były jakiekolwiek obserwacje. Taki stan potrwa długo, bo aż do początku września.
Kiedy Księżyc zniknie początkiem września z porannego nieba, kometa powinna mieć już około 12 mag. Będzie wtedy znajdować się w Raku, 2-3 stopnie od widocznej gołym okiem gromady otwartej M44 (Żłóbek) i około 5 stopni od Marsa. Będzie wtedy świecić o świcie nisko nad horyzontem, na tle światła zodiakalnego, w elongacji nieco większej od 30 stopni, przez co jej dostrzeżenie będzie nie lada wyzwaniem. Pod koniec września kometa przejdzie do Lwa. Komecie cały czas będzie towarzyszył Mars, którego minie ona 2 października w odległości zaledwie 0.07 AU. Kometa będzie przesuwać się na wschód i 15 października przejdzie zaledwie 2 stopnie na północ od Regulusa. Co ciekawe, w tym samym czasie Mars znajdzie się mniej więcej w połowie drogi między kometą a gwiazdą. Jasność komety powinna w tym czasie wynosić już 9 – 10 mag i powinna być już dostrzegalna w dużych lornetach.
W drugiej połowie października kometa zacznie oddalać się od Marsa i początkiem listopada będzie już około 10 stopni od niego. Będzie ona już wtedy prawdopodobnie dość dobrze widoczna w niewielkich lornetkach jako obiekt o jasności 7 – 8 mag. Warunki do obserwacji komety będą w tym czasie bardzo dobre. Jej elongacja będzie przekraczać 50 stopni i o świcie będzie świecić blisko 30 stopni nad wschodnim horyzontem w Lwie, w pobliżu granicy z Panną. Z każdym kolejnym dniem kometa będzie poruszać się coraz szybciej w kierunku Słońca, a jej jasność powinna szybko rosnąć. Około 10 listopada powinna mieć już 5 – 7 mag, a 18 listopada, kiedy będzie przechodzić zaledwie 20' od Spiki jej jasność prawdopodobnie wyniesie 3 – 6 mag. W tym czasie kometa powinna już posiadać widoczny w lornetce warkocz. Warunki do jej obserwacji będą już znacznie gorsze – o świcie będzie świecić już mniej niż 10 stopni nad horyzontem.
W kolejnych dniach pomimo spodziewanego gwałtownego wzrostu jasności komety, prawdopodobnie będzie ją coraz trudniej dostrzec, ze względu na drastycznie pogarszające się warunki. Już 25 listopada, pół godziny przed wschodem Słońca, kometa będzie świecić zaledwie 3 stopnie nad horyzontem. Jej jasność powinna wtedy znaleźć się w zakresie 0 – 4 mag i jej dostrzeżenie raczej nie będzie już możliwe. Przez peryhelium kometa przejdzie 28 listopada około godziny 21:30 UT. Maksymalna jasność, którą wtedy osiągnie będzie się prawdopodobnie znajdować w przedziale od -4 mag do -12 mag. Możliwe, że z miejsc gdzie będzie wtedy trwał dzień, będzie można ją dostrzec, pod warunkiem, że Słońce zostanie czymś zasłonięte. Będzie się ona wtedy jednak znajdować zaledwie kilkanaście minut kątowych od Słońca. Tak jak napisałem wyżej, w razie optymistycznego rozwoju sytuacji, kometa może osiągnąć na chwilę jasność porównywalną z Księżycem w pełni. Trzeba jednak bardzo wyraźnie zaznaczyć, że będzie to miało miejsce tuż obok tarczy słonecznej, przez co wrażenie wywoływane przez kometę będzie znacznie, znacznie mniejsze niż to, które kojarzy się nam z Księżycem w pełni.
W czasie, gdy u nas będzie dzień, na kometę będzie można spróbować zapolować 28 listopada wieczorem lub 29 listopada rano. Jej jasność powinna w tym czasie zawierać się w przedziale od 0 mag do -7 mag i będzie się ona wtedy znajdować 2-3 stopnie od Słońca. Od poranka 30 listopada, warto natomiast wypatrywać warkocza komety. Wydaje się prawdopodobne, że krótko po peryhelium kometa rozwinie długi, jasny warkocz pyłowy, który będzie widoczny nawet zanim wzejdzie głowa komety. Jasność głowy komety powinna w tym czasie bardzo szybko spadać. Już 2 grudnia będzie się ona prawdopodobnie znajdować w przedziale od 0 mag do 3 mag. Będzie się ona wtedy znajdować w północnej części Skorpiona, nieco ponad 10 stopni od Słońca. Zanim wzejdzie głowa komety, możemy szukać jej warkocza wystającego spod południowo-wschodniego horyzontu i ciągnącego się przez zachodnią część Węża.
Około 10 grudnia kometa będzie o świcie świecić już na ciemnym niebie, około 10 stopni nad horyzontem. W tym czasie jasność jej głowy spadnie już do 2 – 6 mag. Kometa będzie dość szybko zbliżać się do Ziemi, przez co jej rozmiary kątowe (w tym długość warkocza) powinny rosnąć.
Jednocześnie, ze względu na oddalanie się od Słońca i coraz wolniejszą produkcję nowego materiału, jasność powierzchniowa komety będzie prawdopodobnie maleć. Od 15 grudnia na poranne niebo wkroczy Księżyc, przez co kometa będzie na pewno gorzej widoczna. Kometa będzie jednak wędrować powoli na północ i już od około 20 grudnia będzie ją można obserwować także na wieczornym niebie, które w tym czasie będzie wolne od Księżyca (kometa będzie jednak wieczorami świecić znacznie niżej niż porankami). W tym czasie odnajdziemy ją w Koronie Północnej, a jasność jej głowy powinna zawierać się w przedziale od 3 mag do 6 mag. Kilka dni później – 26 grudnia, kometa znajdzie się najbliżej Ziemi (w odległości 0.43 AU). Kometa będzie świecić wtedy w północnej części Herkulesa i będzie obiektem okołobiegunowym. Pomimo, że jej głowa może nie być wtedy już zbyt jasna (4 – 6 mag), to jest nadzieja, że jej warkocz będzie bardzo długi i wyraźnie widoczny gołym okiem o ile obserwacje będą się odbywać pod ciemnym niebem.
Rok 2013 kometa C/2012 S1 (ISON) zakończy świecąc całymi nocami dość wysoko w Smoku jako obiekt o jasności 5 – 7 mag, prawdopodobnie posiadający ciągle dość długi i widoczny gołym okiem warkocz. Lornetkami będzie można kometę śledzić prawdopodobnie jeszcze przez kilka kolejnych tygodni.
Źródło: www.kaluzny.pl