Grudniowe, najdłuższe noce z całą pewnością należeć będą do Księżyca i meteorów, gdyż z nimi są związane najciekawsze zjawiska w tym miesiącu.

Mówiąc "grudzień" mamy na myśli: Mikołaj, Gwiazdka, prezenty, spełnianie życzeń... To wszystko możemy znaleźć wśród gwiazd! Przegląd ciekawych zjawisk zacznijmy jednak od Słońca.

Słońce w swym ruchu rocznym po ekliptyce zmierza w kierunku punktu przesilenia zimowego: 21 grudnia osiągnie najniższy punkt ekliptyki pod równikiem niebieskim i wstępując w znak Koziorożca rozpocznie astronomiczną zimę. Jest to również moment przesilenia zimowego.

Dni są nadal coraz krótsze. W Warszawie 1 grudnia nasza dzienna gwiazda wzeszła o godzinie 7.23, a zaszła o 15.27. 31 grudnia wzejdzie o 7.45, a zajdzie o godzinie 15.33.

Kolejność faz Księżyca w grudniu:

Pełnia (tarcza całkowicie oświetlona) - 2 grudnia o godzinie 8:30
Ostatnia kwadra (oświetlona lewa połowa tarczy) - 9 grudnia o godzinie 1:13
Nów (tarcza niewidoczna) - 16 grudnia o godzinie 13:02
Pierwsza kwadra (oświetlona prawa połowa tarczy) - 24 grudnia o godzinie 18:36
Pełnia (tarcza całkowicie oświetlona) - 31 grudnia o godzinie 20:13

Księżyc znajdzie się najbliżej Ziemi 4 grudnia o godzinie 15:13, zaś najdalej nas 20 grudnia o 15:55.

31 grudnia w sylwestrowy wieczór nastąpi częściowe zaćmienie Księżyca, które będzie można podziwiać w całej Polsce, a także w większości regionów świata, jedynie poza obiema Amerykami. Zaćmienie półcieniowe rozpocznie się o godzinie 18:15. Najciekawsza faza potrwa od 19:52 do 20:54. Apogeum zaćmienia, czyli ta część na którą czekamy, będzie miała miejsce o godzinie 20:23. Księżyc znajdzie się wówczas w górnej części ziemskiego półcienia, dlatego w ciemnościach najbardziej pogrążona będzie dolna część księżycowej tarczy (maksymalnie 8.2 proc.). Zaćmienie ostatnie zakończy się o godzinie 22:30.
Na szczęście Księżyc będzie przebywał wysoko nad wschodnim horyzontem, więc warunki do obserwacji będą bardzo dobre.

Planety

Merkury będzie jedną z pierwszych "gwiazdek", które zobaczymy w wigilijny wieczór. Dostrzec ją będzie można bardzo nisko nad południowo-zachodnim horyzontem. Nie będzie to jednak łatwe, bo godzinę po zachodzie Słońca świecić on będzie tylko 4 stopnie nad horyzontem z jasnością 0m. Przez teleskop można będzie zaobserwować tarczę Merkurego o średnicy 6'', w fazie zbliżonej do kwadry.

Wenus znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczna. Ponownie zobaczymy ją dopiero w połowie lutego na niebie zachodnim, co zapowiada obserwacje wieczorne.

Mars widoczny będzie przez całą noc między wschodnim a południowym horyzontem. Planeta jest jasna(-0.7 wielkości gwiazdowej) i świeci w konstelacji Lwa około 30 stopni nad wschodnim horyzontem. Planeta wznosi się bardzo wysoko, dlatego z jej odnalezieniem nie będziemy mieć żadnym problemów. W nocy 6 na 7 grudnia z Marsem spotka Księżyc już po pełni.

Jowisz już od zachodu Słońca do ok. godziny 21:00 widoczny będzie około 20 stopni nad południowym horyzontem. Świeci on z jasnością -2,2m w gwiazdozbiorze Koziorożca.

Saturn widoczny jest w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Panny.  Świeci on blaskiem słabszym od najjaśniejszych gwiazd na niebie (+0,9m), ale nie powinniśmy mieć problemów z jego odnalezieniem. Mała jasność układu pierścieni nadal ułatwiać będzie dostrzeżenie słabych księżyców planety przez niewielkie teleskopy amatorskie.
10 grudnia z planetą spotka się Księżyc.

Uran widoczny jest w pierwszej połowie nocy w gwiazdozbiorze Wodnika na praktycznie stałej wysokości 34° nad południowym horyzontem. Do obserwacji planety warto użyć lornetki.

Neptun znajduje się tylko 20 stopni nad południowo-zachodnim horyzontem w gwiazdozbiorze Koziorożca.

Pluton nadal znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny.

Meteory

Od 27 listopada do 17 grudnia promieniują Monocerotydy. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Jednorożca. Maksimum aktywności MON przypada w tym roku 9 grudnia, jednak istnieją obserwacje świadczące również o drugim maksimum, ok. 16 grudnia.

Od 7 do 17 grudnia promieniują meteory z roju Geminidów (GEM) z wyraźnym maksimum rzędu 100 zjawisk na godzinę, które w tym roku wystąpi 14 grudnia o godzinie 6.10 naszego czasu. W obserwacjach tych meteorów nie będzie przeszkadzał zbliżający się do nowiu Księżyc.

Od 17 do 26 grudnia promieniują meteory z bardzo słabo zbadanego roju Ursydów (URS), związanego z kometą 8P/Tuttle. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy. Maksimum aktywności URS przypada w tym roku 22 grudnia. W bieżącym roku spodziewana jest jego zwiększona aktywność, w związku z bliskością macierzystej komety. Tegorocznym obserwacjom tego interesującego roju w drugiej połowie nocy nie będzie przeszkadzał Księżyc, zbliżający się do pierwszej kwadry.

Inne ciekawe wydarzenia:

6 grudnia godz.23 - Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 6°.

10 grudnia godz.3 - Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 8°.

15 grudnia godz.23 - Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 4°.

18 grudnia godz.8 - Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 0,5°.

21 grudnia godz.10 - Złączenie Jowisza z Neptunem w odl. 0,5°.

21 grudnia godz.12 - Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 3°.

21 grudnia godz.12 - Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 2°.

21 grudnia godz.18:47 - Słońce wstępuje w znak Koziorożca, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 270°; rozpoczyna się zima astronomiczna.

23 grudnia godz.23 - Złączenie Urana z Księżycem w odl. 5°.

31 grudnia - Częściowe zaćmienie Księżyca, widoczne w Europie, Azji, Afryce (z wyjątkiem części zachodniej i południowo-zachodniej), Oceanie Indyjskim, północnym Atlantyku i w obszarach arktycznych Ameryki Północnej; w pozostałej części Afryki wschodniej części Ameryki Południowej, północno-wschodniej i północno-zachodniej części Ameryki Północnej przy wschodzie Księżyca, oraz w Australii i zachodniej części Oceanu Spokojnego przy zachodzie Księżyca. Przebieg zaćmienia: początek zaćmienia półcieniowego: 18:15, początek zaćmienia częściowego: 19:52, maksimum zaćmienia: 20:23, koniec zaćmienia częściowego: 20:54, koniec zaćmienia półcieniowego: 22:30. Maksymalna faza zaćmienia częściowego wyniesie 0,0820. Całe zaćmienie widoczne w Polsce wysoko nad horyzontem.