Galaktyka aktywna

Galaktyka aktywna - jest galaktyką, w której energia w znaczącej ilości nie jest emitowana przez jej normalne składniki, czyli: gwiazdy, pył i gaz międzygwiazdowy. Ta część energii, zależnie od typu galaktyki aktywnej, może być emitowana w szerokim zakresie widma elektromagnetycznego jako podczerwień, fale radiowe, ultrafiolet, promieniowanie rentgenowskie oraz promieniowanie gamma.

Często skrót AGN (Active Galactic Nuclei - Aktywne Jądro Galaktyczne) jest używany, ponieważ uważa się, że wszystkie galaktyki zasilane są przez zwarty obszar w ich centrach. Niektóre z tych obszarów emitują dżety materii mogące rozciągać się na bardzo duże odległości, zasilając tym samym rozległe struktury (np. radiogalaktyki, kwazary). Jednakże we wszystkich przypadkach aktywne jądro lub centralny 'silnik' jest fundamentalnym źródłem energii.

Galaktyki Seyferta, kwazary i blazary to główne typy AGN'ów, które emitują promieniowanie wysokoenergetyczne (promieniowanie rentgenowskie). Kwazary uważane są za najjaśniejsze obiekty we Wszechświecie.

Galaktyka aktywna

Aktywne jądra galaktyk są bardziej niebieskie niż galaktyki. Ułatwia to ich poszukiwanie metodami fotometrycznymi. W praktyce wykonuje się fotografię wybranego fragmentu nieba w dwu barwach (np. niebieskiej i żółtej). Obiekt niebieski okaże się jaśniejszy w barwie niebieskiej niż żółtej i odwrotnie - obiekt żółty będzie słabiej widoczny na zdjęciu wykonanym z filtrem niebieskim. W ten sposób galaktyki aktywne można wyłuskać z całej populacji galaktyk. Niektóre typy gwiazd (przede wszystkim białe karły) mają barwy podobne do aktywnych jąder, co utrudnia rozdzielenie tych dwóch klas obiektów.

Procesy odpowiedzialne za aktywność galaktyk niemal zawsze prowadzą do powstania silnych emisyjnych linii widmowych. W widmach galaktyk normalnych linie emisyjne są rzadkością i nigdy nie osiągają dużego natężenia. Tym sabmym obserwacje spektroskopowe stanowią niezwykle dogodną metodę selekcji niemal wszystkich typów galaktyk aktywnych. Jest ona skuteczna również w przypadku słabej aktywności jądra, gdy emisję ciągłą (tzw. kontinuum) zagłusza promieniowanie gwiazd. Wówczas jedynie obecność linii emisyjnych zdradza zachodzenie procesów nietermicznych w jądrze galaktyki.

Aktywne jądra są zazwyczaj silnymi źródłami promieniowania w szerokim zakresie widma elektromagnetycznego: od fal radiowych do promieniowania rentgenowskiego i gamma. W całym tym przedziale obserwujemy ogromną rozmaitość kształtów widm. Obserwacje wykonane w pewnej dziedzinie widma dostarczają informacji o obiektach, które promieniują szczególnie intensywnie w tym zakresie długości fal. Wobec tego aktywne jądra zaobserwowane np. za pomocą radioteleskopów są na ogół stosunkowo silnymi źródłami tego promieniowania i noszą nazwę radioźródeł, radiogalaktyk, czy radiokwazarów. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku źródeł podczerwonych, rentgenowskich itp.

W odróżnieniu od galaktyk normalnych, obiekty aktywne nierzadko wykazują zmiany blasku. Skala czasowa tych zmian jest bardzo różna: od dziesiątek minut do wielu lat (górne ograniczenie wynika ze skończonego czasu prowadzenia obserwacji astronomicznych przez człowieka). W zakresie radiowym i częściowo również w pozostałych dziedzinach widma elektromagnetycznego emisja aktywnych jąder ma charakter nietermiczny; często promieniowanie to jest spolaryzowane.

Pierwsze galaktyki aktywne rozpoznano ponad 50 lat temu. Od tego czasu astronomowie zrobili bardzo wiele, by wyjaśnić, w jaki sposób obiekty te świecą. Uzyskane dotąd informacje pozwoliły na podjęcie próby rekonstrukcji szczegółów budowy AGN i zachodzących w nich procesów fizycznych. Stało się to możliwe dzięki rozwojowi technik obserwacyjnych, a zwłaszcza radioastronomii oraz badań prowadzonych za pomocą instrumentów umieszczonych na pokładach sztucznych satelitów Ziemi.

Dzięki temu przekonano się, że galaktyki aktywne nie tworzą jednolitej grupy, ale mają dość zróżnicowane własności. W ostatnich latach udało się jednak wyjaśnić zauważone różnice i zaproponować model wspólny dla wszystkich obiektów aktywnych. Powstał w ten sposób schemat ich unifikacji.

Odsłony: 11456