Astronomowie korzystający z wiodącego na świecie łowcy planet pozasłonecznych – HARPS – ogłosili dzisiaj odkrycie ponad 50 nowych egzoplanet, w tym 16 superziem, z których jedna znajduje się na obrzeżu strefy zamieszkiwalnej wokół swojej gwiazdy.
Badając własności wszystkich planet, które znalazł HARPS, zespół stwierdził, że około 40% gwiazd podobnych do Słońca ma przynajmniej jedną planetę lżejszą od Saturna. Spektrograf HARPS, pracujący na 3,6 metrowym teleskopie w Obserwatorium ESO La Silla w Chile, jest najskuteczniejszym łowcą planet na świecie. Zespół HARPS, kierowany przez Michela Mayora (Uniwersytet Genewski, Szwajcaria), ogłosił dzisiaj odkrycie ponad 50 nowych egzoplanet okrążających niedalekie gwiazdy, w tym szesnaście superziem. To największa liczba tego typu planet zaprezentowana za jednym razem. Rezultaty nowych badań zostały zaprezentowane podczas konferencji Extreme Solar Systems, na której w Wyoming w USA spotkało się 350 ekspertów od planet pozasłonecznych.
„Odkryciowe żniwa ze spektrografu HARPS przekroczyły wszelkie oczekiwania i obejmują nadzwyczajnie liczną populację superziem oraz planet typu neptunowego, okrążających gwiazdy bardzo podobne do Słońca. Co więcej, najnowsze wyniki wskazują, że tempo odkryć wzrasta.” powiedział Mayor
W ciągu ośmiu lat od startu badań gwiazd podobnych do Słońca za pomocą techniki prędkości radialnych HARPS został wykorzystany do odkrycia ponad 150 nowych planet. Około dwie trzecie wszystkich znanych planet pozasłonecznych o masach mniejszych niż masa Neptuna zostało odkrytych za pomocą HARPS. Te wyjątkowe rezultaty są efektem kilkuset nocy obserwacyjnych.
Opracowując obserwacje za pomocą HARPS aż 376 podobnych do Słońca gwiazd, astronomowie poprawili także znacznie oszacowania prawdopodobieństwa, że gwiazda taka jak Słońce posiada małomasywne planety (w odróżnieniu od gazowych olbrzymów). Okazało się, że około 40% takich gwiazd ma co najmniej jedną planetę mniej masywną niż Saturn. Większość planet pozasłonecznych o masie Neptuna lub mniejszej występuje w systemach wieloplanetarnych.
Dzięki aktualizacjom zarówno sprzętu, jak i oprogramowania, HARPS jest przesuwany na następny poziom stabilności i czułości w poszukiwaniu planet skalistych, które mogą być odpowiednie do życia. Do nowego przeglądu wybrano pobliskie gwiazdy podobne do Słońca. Te gwiazdy były już obserwowane przez HARPS i wiadomo, że są odpowiednie dla ekstremalnie precyzyjnych pomiarów prędkości radialnych. Pod dwóch latach pracy zespół astronomów odkrył pięć nowych planet o masach mniejszych niż pięć mas Ziemi.
„Te planety będą wśród najlepszych obiektów do obserwacji za pomocą przyszłych teleskopów kosmicznych, w poszukiwaniu oznak życia w atmosferach planet, poprzez wykrywanie chemicznych sygnatur, takich jak oznaki istnienia tlenu” wyjaśnia Francesco Pepe (Obserwatorium Genewskie, Szwajcaria), główny autor jednej z najnowszych publikacji.
Jedna z ostatnio ogłoszonych nowo odkrytych planet, HD 85512 b, ma masę szacowaną na zaledwie 3,6 mas Ziemi i jest położona na brzegu strefy nadającej się do zamieszkania – wąskiej strefy wokół gwiazdy, w której w odpowiednich warunkach woda może występować w formie ciekłej.
“To planeta pozasłoneczna o najmniejszej masie wśród odkrytych za pomocą metody prędkości radialnych, która potencjalnie znajduje się w strefie nadającej się do zamieszkania oraz druga pod względem masy odkryta przez HARPS w strefie nadającej się do zamieszkania” dodaje Lisa Kaltenegger (Max Planck Institute for Astronomy, Heidelberg, Niemcy oraz Harvard Smithsonian Center for Astrophysics, Boston, USA), ekspertka od zamieszkiwalności planet pozasłonecznych.
Wzrastająca precyzja nowego przeglądu HARPS pozwala teraz na wykrywanie planet poniżej dwóch mas Ziemi. HARPS jest teraz tak czuły, że może wykryć amplitudy prędkości radialnych znacząco mniejsze od 4 km/h – mniej niż szybkość chodu człowieka.
„Wykrycie HD 85512 b znajduje się daleko od limitu, jaki ma HARPS i demonstruje możliwości odkrywania innych superziem w strefach nadających się do zamieszkania wokół gwiazd podobnych do Słońca” dodaje Mayor.
Wyniki te upewniają astronomów, że są blisko odkrycia innych małych, skalistych, zamieszkiwalnych planet w pobliżu gwiazd podobnych do Słońca. Do tych poszukiwań planowane są nowe instrumenty. Wśród nich jest kopia HARPS, która będzie zainstalowana na Telescopio Nazionale Galileo na Wyspach Kanaryjskich, aby wykonać przegląd gwiazd nieba północnego, a także nowy, silniejszy łowca planet, nazwany ESPRESSO, który będzie zainstalowany na Bardzo Dużym Teleskopie (VLT) w 2016 roku. Patrząc dalej w przyszłość można wymienić także instrument CODEX na teleskopie E-ELT, który wzniesie tę technikę na kolejny poziom.
“W nadchodzących dziesięciu do dwudziestu latach powinniśmy najpierw uzyskać listę potencjalnie zamieszkiwalnych planet w otoczeniu Słońca. Jej stworzenie jest kluczowe zanim przyszłe eksperymenty będą poszukiwać możliwych spektroskopowych oznak życia w atmosferach planet pozasłonecznych” konkluduje Michel Mayor, który w 1995 roku odkrył pierwszą planetę pozasłoneczną wokół zwykłej gwiazdy.
Źródło: ESO